Freelance tekstschrijver & dichter | Tekstbureau
Gedichten en kunst gaan heel goed samen. Vooruitlopend op een haiku wedstrijd tijdens de kunstroute Grensloos Kunst Verkennen (GKV) in mei en juni 2024 in Drenthe en Overijssel verzorgde ik mijn haiku workshop. Zo kunnen deelnemers zich optimaal voorbereiden op de haiku wedstrijd.
Lees meerWie op het gebied van taal of schrijven creatieve workshops voor een congres, evenement of bedrijven zoekt, kiest vaak voor een workshop dichten. Of nog specifieker: de workshop Haiku Schrijven! Recent verzorgde ik deze bij Wageningen University.
Iedere keer zijn de workshops weer net even anders. Dit keer waren er veel internationale deelnemers. Iedereen schreef in zijn eigen taal en vertaalde het voor de anderen naar het Engels. Ook dat werkte prima!
Lees meerAls mindfulness workshop is het leren schrijven van haiku’s heel krachtig voor wie verdieping zoekt of focus op het hier en nu. Iedereen kan snel ‘een haiku’ leren schrijven in het Nederlands, maar de verdieping kan vaak veel verder gaan.
Niet voor niets waren de oude haiku masters vaak boeddhistische monniken die eerst jaren van hun leven hebben gewijd aan het bestuderen van de haiku. En toch kun je vandaag al gewoon beginnen met schrijven! In deze blog lees je meer over de gelaagdheid en de workshop die in heel Nederland gegeven wordt.
Lees meerSchrijf je nu mindfulness of mindfullness? Doordat ik als dichter en tekstschrijver een haiku workshop geef op dit gebied, valt het me op dat er online nog best veel verwarring bestaat over de juiste schrijfwijze van dit woord. En dat terwijl het tegenwoordig zoveel wordt gebruikt!
Maar de enige juiste schrijfwijze is: mindfulness.
Dat betekent: bewust, gefocust of zonder afleiding. Of meer beschrijvend: ‘bewust aandacht brengen naar de huidige situatie met een open, niet-kritische blik’.
Deze haiku voorbeelden zijn handig om de ‘basisregels’ van de oorspronkelijk Japanse dichtvorm (zonder rijm) snel te begrijpen of als je zelf haiku’s wilt schrijven. Want de haiku is springlevend en wordt weer steeds populairder.
De klassieke Japanse haiku van 17 lettergrepen (5, 7 en 5 in drie regels) is vaak gericht op het vastleggen van een klein moment van (zintuiglijke) verwondering. Het gaat dan om dingen die je voelt, hoort, ruikt of ziet. En niet zozeer WAT je feitelijk waarneemt, maar vooral HOE dat voelt, ruikt of klinkt. Dit gebeurt bijvoorbeeld in de bekendste haiku:
Oh, oude vijver, een kikker springt van de kant, geluid van water. (Matsuo Basho 1644 – 1694)
In de woorden van de bekende haikumeester Basho is de haiku ‘vooral een manier van kijken’. Klassieke haiku’s gaan ook vaak over veranderingen in de natuur, waar de schrijver in opgaat. En ze gaan vaak over vergankelijkheid en het ontdekken van de onveranderlijkheid in de kleine tijdelijke veranderingen. Beide elementen zitten subtiel in dit voorbeeld:
Insecten zoemen wanneer de kamperfoelie een bloem laat vallen (Yosa Buson 1716-1784)
De seizoenen kregen ook vaak een plek in klassieke haiku’s:
In het morgenrood Op de tip van het graanblad De rijp van ’t voorjaar (Uejima Onitsura 1661-1738)
Onder de halmen van de herfst, die voorbijgaat verbergt zich de stroom (Kaya Shirao 1738-1791)
Een seizoen kan direct benoemd zijn, maar de verwijzing kan ook indirect zijn. Bijvoorbeeld door het weer of het gedrag van planten (zoals bloesem in de lente) of dieren.
Een ijskoude maan Schrijft schaduwen van bomen Over het sneeuwveld (Otani Kubutsu 1875-1943)
Het leuke van de haiku is dat de basisregels zeker niet ‘heilig’ zijn. Je kunt er dus mee spelen en veel kanten mee op.
Ik schepte de maan in mijn schotel en goot hem weg met het water Ryūho, 1595 -1669
Ook worden de 17 lettergrepen soms losgelaten om de expressie en lading van woorden te vergroten. Ook bij vertalingen zie je dat regelmatig.
Hoe de abrikozen heel diep het zonlicht drinken in grote stilte. (Otsuji Osuga 1881 — 1920)
Veel mensen schrijven regelmatig een haiku. Om de geest te scherpen of momenten van verwondering ‘even’ vast te leggen. Ik schreef een tijdlang dagelijks een haiku. Daardoor ga je anders naar je omgeving kijken. Hier een voorbeeld uit mijn eigen collectie:
Een aalscholver landt de rivier slokt gewillig PLOEPS weg, samen één.
Er zijn ook redelijk wat bekende mensen die haiku’s schrijven. Kees van Kooten is bijvoorbeeld fan van de haiku en schreef er een heel boek mee (575 Haikoots). Hier een voorbeeld:
De hond kijkt hem aan als de baas zit te poepen maar nooit omgekeerd (Kees van Kooten)
Een bekend persoon uit een andere hoek die bijna dagelijks een haiku schrijft, is Herman van Rompuy, voormalig premier van België en voorzitter van de Europese Raad. Ook in deze rollen begon hij zijn dag bijna dagelijks met het schrijven van een haiku, die hij vaak deelde met de buitenwereld. En hij is blijven schrijven, ook naar aanleiding van de actualiteit, zoals hier een lockdown in de coronatijd:
Corona stilte Verdringt het minst dringende Een tijd voor inkeer (Herman Van Rompuy)
En dan nog een voorbeeld over het carnaval, van de moderne Vlaamse haikuschrijver Luk Gybels. Hij schrijft hier ‘klassiek’ over een (huiselijk) moment van verwondering, maar de 17 lettergrepen laat deze haikudichter vaak ook gerust los.
Bij het ontwaken een handvol confetti op het hoofdkussen. (Luk Gybels)
Hopelijk geven deze haiku voorbeelden je snel een beeld van de haiku en hoe veelzijdig deze minigedichten zijn. Of misschien wil je ze zelf schrijven? Na het ‘puzzelen’ met woorden en lettergrepen ontstaat vaak ruimte voor verdieping en kun je ontdekken hoe groot en diep zo’n klein gedicht kan zijn (bijvoorbeeld met een Mindfulness workshop). Voor congressen en evenementen is er ook een meer algemene Haiku Workshop (ook voor kennisoverdracht). Misschien iets voor jouw organisatie?
Wil je zelf direct gaan schrijven, lees dan dit artikel eens:
Een haiku schrijven met deze 5 praktische tips.
Tot slot een haiku van schrijver Ilja Leonard Pfeijffer.
Met titel, want dat kan ook.
GEEN HAIKU vlinder in de trein mijn god dacht ik als daar maar geen haiku van komt (Ilja Leonard Pfeijffer)
De haiku workshop wordt ingezet bij congressen en andere evenementen voor verschillende doeleinden. De ene keer ligt het accent op taal of schrijven, de andere keer op het vastleggen van natuurbeleving of verwondering of draait het bijvoorbeeld om mindfulness. Maar ook kennisoverdracht kan het doel zijn.
Bij waterschap Hollandse Delta (Zuid-Holland) is de workshop hier recentelijk voor benut. Dat was nuttig én vermakelijk.
Is een workshop dichten iets voor jouw evenement of congres? Als moderne dichter en creatieve tekstschrijver verzorg ik regelmatig originele workshops. Vaak kiezen opdrachtgevers dan voor de workshop Haiku Schrijven.
Deze oorspronkelijk Japanse dichtvorm is veelzijdig inzetbaar en zeer geschikt voor een (korte) workshop door het vaste, compacte format. Het is bovendien een leuke en waardevolle schrijfvorm voor bewustwording en om snel nieuwe inzichten, ideeën of (kleine) bijzondere momenten vast te leggen. De workshops zijn geschikt voor kleine groepen, maar de haiku kan ook direct een grote congreszaal in beweging zetten. En het mooiste is: iedereen kan het! Of je nu een beginnend of ervaren schrijven of dichter bent.
Bekijk hier een praktijkvoorbeeld van de Haiku Workshop voor congressen bij Wageningen University. Of hier bij een waterschap gericht op kennisoverdracht. Ook is er een Mindfulness Workshop voor de haiku.
De haiku is een kort, niet-rijmend gedicht van drie regels met 17 lettergrepen (5, 7 en weer 5). Haiku’s zijn in de zeventiende eeuw ontstaan in Japan door het wedijveren tussen verschillende grote dichters. Ze waren eigenlijk onderdeel van een uitgebreidere dichtvorm (renga). Mensen schreven vaak samen in groepen aan de verschillende onderdelen. Vooral om hun geest te scherpen en als sociale activiteit. Zo gebruik ik het nu ook weer als workshop voor congressen, evenementen en andere activiteiten.
Het niveau van de workshop wordt afgestemd op de deelnemers en het doel van de bijeenkomst. De ene keer is dat ‘de basis’ van het schrijven in 17 lettergrepen. Een andere keer kan het juist gaan over het benutten van iedere lettergreep, de lading van woorden en maximale expressie. Of over het gebruik van klassieke elementen als natuurbeleving, verwondering of de (indirecte) verwijzingen naar de seizoenen.
Of gaan we nóg dieper richting mindfulness of zenboeddhisme? Dan kunnen we bijvoorbeeld dieper in de verwondering duiken of in de ‘onveranderlijkheid in tijdelijke veranderingen’. Ook een klassieke verdieping van de haiku die veel mensen nog niet kennen. Want zo’n kleine haiku kan eigenlijk heel groots en diep zijn. Maar we kunnen ook klein beginnen, gewoon bij de basis.
Het leuke van haiku’s is dat ze werkelijk over alles kunnen gaan! Grote onderwerpen zoals: het leven, zingeving of nieuwe inzichten. Maar ook over ‘kleinere’ onderwerpen zoals: een schuursponsje, Netflix of een loszittende knoop. Vaak gaat een haiku over een momentopname in het hier en NU. Daardoor sluiten ze goed aan bij actuele thema’s zoals mindfulness, bewust leven of het zen boeddhisme. Maar dat hoeft helemaal niet.
De klassieke Japanse haiku gaat meestal over een (klein) moment van verwondering, vaak door natuurbeleving. Zoals deze beroemdste klassieke haiku (vertaald) uit Japan:
Oh, oude vijver,
een kikker springt van de kant,
geluid van water.
Matsuo Basho (1644 – 1694)
Dit is ook een fraaie klassieker:
Dikke huisjesslak, ook jij beklim de Fuji – maar langzaam, langzaam. Issa (1763 – 1828)
De haiku is nog steeds springlevend en wordt steeds populairder. Er zijn mensen die regelmatig (even) een haiku schrijven om iets vast te leggen of hun geest te scherpen. Ik deed dat een tijdlang dagelijks en schrijf er nog regelmatig een.
Bekijk hier meer haiku voorbeelden: klassieke én moderne haiku’s.
Wil je meer weten over de mogelijkheden van een workshop dichten voor een congres, evenement of andere activiteit? Stuur mij dan gerust even een e-mail. Dan bekijken we samen de mogelijkheden en wat de beste en leukste vorm kan zijn.
Bij de ‘Workshop Haiku Schrijven’ gaan deelnemers onder mijn begeleiding zelf aan de slag. Dit kan individueel, in kleine groepen of met z’n allen in een grote volle zaal (al binnen 10 minuten!).
Sinds de verschijning van mijn dichtbundel ‘Moderne gedichten voor mannen (en stiekem ook voor vrouwen)’ krijg ik veel opdrachten om gedichten te schrijven. Daar zitten hele bijzonder opdrachten tussen. Recentelijk bijvoorbeeld 2 dagen voor gasten van Gucci, bij de introductie van een nieuw parfum (Mémoire) in Nederland.
Ook verschijnen binnenkort nieuwe gedichten in de tijdschriften Schuim (over speciaalbier) en een winters gedicht in IJsselMoves. Voor een korte Belgische film schrijf ik een gedicht als basis voor het script. En binnenkort mag ik naar de Efteling!
Lees meer
