Hoe een kleine haiku zo GROOTS kan zijn

Als mindfulness workshop is het leren schrijven van haiku’s heel krachtig voor wie verdieping zoekt of focus op het hier en nu. Iedereen kan snel ‘een haiku’ leren schrijven in het Nederlands, maar de verdieping kan vaak veel verder gaan.

Niet voor niets waren de oude haiku masters vaak boeddhistische monniken die eerst jaren van hun leven hebben gewijd aan het bestuderen van de haiku. En toch kun je vandaag al gewoon beginnen met schrijven! In deze blog lees je meer over de gelaagdheid en de workshop die in heel Nederland gegeven wordt.

‘Suffe’ haiku of hoogste kunstvorm?

Voor wie er weinig van weet en de haiku alleen ziet als ‘Japans minigedicht van 17 lettergrepen’ heeft de haiku nog wel eens een wat suffig imago. Wie iets verder kijkt, ontdekt hoe groots een kleine haiku kan zijn. In Japan wordt het zelfs gezien als hoogste kunstvorm. Dan gaat het wel over écht goede haiku (het woord is zowel enkelvoud als meervoud). Daar komt veel meer bij kijken dan het ‘puzzelen met woorden en lettergrepen’. Al kan dat ook heel vermakelijk zijn.

Je kunt snel leren om zelf een haiku te schrijven met deze praktische tips. Dan is het een mooi middel om bijvoorbeeld snel een klein moment van verwondering vast te leggen. Dat kan gaan over natuurbeleving of bijvoorbeeld spiritualiteit, maar juist ook over hele kleine, ‘gewone’ en aardse zaken. Wie regelmatig een haiku schrijft, gaat al anders – meer bewust en aanwezig – kijken naar zijn omgeving. Daar begint de eerste verdieping. Of zoals de grote haikumaster Matsuo Bashō het zei:

“Haiku is een manier van kijken.”

Mindfulness workshop in Nederland

Een haiku workshop kan op verschillende manieren worden ingezet. Hij kan gericht zijn op taal en is door de compacte vorm ook heel geschikt als workshop dichten. Die compacte vorm dwingt ook tot harde keuzes en is daardoor waardevol om ideeën te ordenen of voor kennisoverdracht. Maar eigenlijk vind ik de verdieping voor een mindfulness workshop het meest interessant. Nadat ik de haiku al jaren bestudeerde, groeide mijn idee voor deze workshop toen ik zelf een reiki-opleiding volgde. Hiervoor verdiepte ik me nog verder in de Japanse cultuur, waar de haiku en reiki zijn opgebloeid.

In de workshop kunnen we verschillende elementen belichten, maar vaak staan we eerst stil bij het vastleggen van verwondering en kleine momenten in het hier en nu, allereerst voor jezelf. Ook andere (zen)boeddhistische kenmerken zijn heel interessant, zoals het beschrijvende (niet-oordelende) karakter. Haiku zijn ook zelden kwetsend of spottend (daarvoor zijn er de senryū). Verder zijn de grote rol en betekenis van de seizoenen en natuurbeleving interessant in klassieke haiku. Let maar eens op: daarin vind je heel vaak een verwijzing naar de seizoenen, die weer verwijst naar de levenscyclus van de mens en natuur. Dit kan met een direct benoemde verwijzing:

Weg door de velden;
niemand die erover loopt,
deze herfstavond.

(Bashō)

Of indirect, het seizoen wordt niet benoemd maar is er wel:

Elf ridders rijden
door een snijdende sneeuwstorm;
geen wendt het hoofd af.

(Shiki)

Nog verdere verdieping door gelaagdheid

Het ritme en de klank van haiku zijn belangrijk om de gevoelswaarde te versterken. Maar zonder sentimentaliteit. De emotie wordt niet benoemd, maar opgeroepen. Naast de gevoelswaarde en verwondering zorgt symboliek voor extra gelaagdheid. Met al die elementen samen, kun je een haiku schrijven waarvan elke lettergreep volledig benut en geladen is om uit te drukken wat je tot in de diepste kern bedoelt. Zo kun je meer zeggen met minder woorden. Daar houd ik van! Dat zoek ik in veel van mijn schrijfwerk. In de mindfulness workshop kunnen we hier ook naar op zoek.

Hoe diep en gelaagd een kleine – op het eerste gezicht misschien wat suf ogende – haiku kan zijn, illustreer ik in de workshop vaak met de beroemdste haiku aller tijden:

Oh, oude vijver,
een kikker springt van de kant,
geluid van water.

(Bashō)

Als we hier even bij stilstaan, ontdek je al snel meer dan ‘alleen’ een haiku van 17 lettergrepen over een klein moment van verwondering en natuurbeleving. Op de betekenis wordt al ruim drie eeuwen gestudeerd. Kort samengevat is dit ongeveer de betekenis: De diepte van de oude vijver staat symbool voor de oorsprong der dingen. Maar die wordt pas hoorbaar als er iets kleins gebeurt, hoe ‘onbelangrijk’ ook. Dit past bij de levenswijze en bereidheid om het leven te aanvaarden zoals het komt. Dat is dus eigenlijk heel (zen)boeddhistisch.

En zo zijn er veel meer voorbeelden waar we verder in kunnen duiken. En als je zelf zo geladen haiku’s gaat schrijven, worden ze zeker ook interessant voor anderen om te lezen.

Nieuwsgierig naar de mindfulness workshop?

Wil je meer weten over de mindfulness workshop? Stuur mij dan even een e-mail voor meer informatie. De workshop kan op locatie door heel Nederland gegeven worden. Hier vind je meer voorbeelden van haiku’s (klassiek en modern).

OOK INTERESSANT: Schrijf je mindfulness of mindfullness?