Krappe arbeidsmarkt kan samenleving ontwrichten
Vanuit mijn arbeidsmarktspecialisme interviewde ik onlangs ‘arbeidsmarktprofessor’ Ton Wilthagen van Tilburg University. Dat zijn altijd mooie gesprekken. Het ging over de krapte op de arbeidsmarkt. Daar hebben we naar verwachting nog zeker dertig jaar(!) mee te maken. Hoog tijd voor een nieuw kabinet om actie te ondernemen, aldus Wilthagen. Want de oplopende schaarste kan niet alleen de economie, maar de hele samenleving ontwrichten.
De arbeidsmarktprofessor lanceerde onlangs een tienpuntenplan. Hij lichtte zijn tien punten toe en we spraken over de zogenaamde ‘bullshit jobs’.
Nog weinig aan gedaan
Dat de tekorten op de arbeidsmarkt stevig zouden oplopen door demografische ontwikkelingen was jaren geleden al voorzien. Toch is er nog steeds relatief weinig aan gedaan door alle betrokkenen, zegt Wilthagen (officieel hoogleraar Institutionele en juridische aspecten van de arbeidsmarkt). “De opstelling van overheid, werkgevers en vakbonden was vooral nog erg lauwtjes. Terwijl ingrijpende maatregelen nodig zijn. Inmiddels beginnen we de gevolgen steeds meer te ondervinden op de arbeidsmarkt en in de samenleving. Restaurants zijn vaker dicht door personeelstekorten. Kinderen kunnen al vaker niet naar school. Zorgwachtlijsten worden langer. En dit is nog maar het begin. En hoe gaan we dan de energietransitie voor elkaar krijgen? Daarvoor zijn ook veel mensen met specifieke competenties nodig.”
Arbeidsmarkt ontwricht samenleving
De personeelskrapte ontwricht straks de hele samenleving, waarschuwt Wilthagen. Om dit te voorkomen, zijn alle betrokken aan zet, maar de hoogleraar kijkt allereerst naar de politiek en het nieuwe kabinet. “Er is lang op vertrouwd dat ‘de markt’ dit zelf wel regelt, maar dit probleem is te complex. Het is niet gemakkelijk op te lossen en het vereist meerdere strategieën tegelijk. Bovendien raakt het direct andere grote maatschappelijke thema’s zoals het woningtekort, de klimaatcrisis en het totale zorg- en voorzieningenstelsel voor onze welvaart.”
Tienpuntenplan Wilthagen
De tien actiepunten van Wilthagen zijn volgens hem ‘knoppen’ waar sowieso aan gedraaid moet worden. Als hij een top-3 moet kiezen, zet hij het ‘Benaderen en opleiden van onbenut arbeidspotentieel en talent’ direct op één. “Denk aan de miljoen mensen die nog langs de kant staan. Daar moeten we meer mee doen. Dat kan ook als we goed investeren in activering en opleiden. We kunnen hen niet afschrijven. Soms moeten we daarvoor ook anders naar functie-eisen kijken. En denk ook aan de mensen die met pensioen zijn of gaan, maar nog best iets zouden willen doen.”
Als punt twee en drie noemt hij ‘deeltijdwerkers vragen meer uren te maken’ en ‘het aantrekken van arbeidsmigranten’. “Dat laatste is een gevoelig onderwerp, maar de discussie moet toch gevoerd worden. Het belang van arbeidsmigranten is nu al groot. Als zij nu vertrekken, zakt onze economie door zijn hoeven. Dat moeten we ook onder ogen zien. Het belang van arbeidsmigranten wordt ook groter. Daar liggen kansen, maar je moet het wel goed organiseren, ook qua woonruimte.”
Bullshit jobs?
Naast de tien punten noemde Wilthagen in het interview nog iets opvallends dat niet in zijn top-10 beland is, maar zeker wel ter sprake zal komen: waarschijnlijk moeten we prioriteiten gaan stellen! Welk werk vinden we belangrijk en welke banen kunnen we eigenlijk wel missen? Die mensen kunnen we beter elders inzetten. Die laatste categorie wordt ook wel aangeduid als ‘bullshit jobs’. Dat worden interessante discussies over de arbeidsmarkt de komende jaren…
